บล็อกเทรดกับโรบอต

พลวัตปี 2019 : วิษณุ โชลิตกุล

แม้จะมีคนเตือนไว้แล้วว่าขาขึ้นของดัชนี SET รอบล่าสุดแสนเปราะบางเพราะต่างชาติจ้องจะขายทิ้งหุ้นหันไปหากำไรจากอัตราแลกเปลี่ยนแทนก็ไม่ค่อยมีใครใส่ใจ

วานนี้ก็เช่นกันค่าบาทแข็งค่าเทียบดอลลาร์มากสุดในรอบ 6 ปีแต่ต่างชาติที่หลอกทำท่าซื้อพอเป็นพิธีมาได้ 2 วันก็เทพรวดเกือบเกลี้ยงพอร์ตดีที่ยังไม่ถึงเข้าข่าย “เกลี้ยงเหมือนหมาเลีย”

เหตุผลของต่างชาติในการเทขายหุ้นไทยทิ้งอาจจะอ้างว่าเพราะธนาคารกลางยุโรป หรือ ECB ปรับลดอัตราดอกเบี้ยเงินฝาก 0.1% ลงสู่ระดับ -0.5% ตามคาดและมีการประกาศเข้าซื้อพันธบัตรวงเงิน 2 หมื่นล้านยูโรต่อเดือน เริ่มตั้งแต่เดือน พ.ย.นี้ ซึ่งย้อนกลับมาสู่ยุคสมัยดอกเบี้ยติดลบครั้งใหม่ก่อนจะตามมาด้วยมาตรการพิมพ์ธนบัตรเพิ่มหรือ QE ที่ไม่รู้ว่าจะกินเวลาอีกยาวนานแค่ไหน

เหตุผลก็เป็นแค่เหตุผลข้อเท็จจริงคือต่างชาติใช้โปรแกรมซื้อขายที่เรียกกันว่าอัลกอริทึมเข้ามาช่วย (เรียกว่าโรบอต) ซึ่งเป็นเรื่องที่รู้กันมาหลายปีแล้ว

ประเด็นของโรบอตคือสามารถกำไรในการซื้อขายแบบ “เลือดเย็น” หรือ “ไร้อารมณ์” ได้ง่ายมาก

เรื่องน่าสนใจอยู่ตรงที่ว่าเหยื่อของสถานการณ์ใหม่นี้ไม่ใช่พวกนักลงทุนที่เล่นหุ้นด้วยบัญชีมาร์จิ้นจนเจอภาวะที่เรียกกันคุ้นเคยว่ากับดักบัญชีมาร์จิ้นแต่เป็นกลุ่มใหม่ที่เรียกว่านักลงทุนที่เล่นบล็อกเทรดเพราะเจ๊งมากกว่าเดิม

จากประสบการณ์เรื่องกับดักนักเล่นหุ้นบัญชีมาร์จิ้นในอดีตเช่น

– ทุกครั้งที่ตลาดปรับตัวจากขาขึ้นเป็นขาลงนักลงทุนส่วนใหญ่โดยเฉพาะแมงเม่าจะบอกว่ารอบนี้ “ค่อนข้างหนัก”  ถึง “ร้องไห้หนักมาก” เพราะมีทางเลือกน้อยเต็มทีระหว่างขาดทุนน้อยกับขาดทุนมาก ๆ

– โอกาสที่จะทำกำไรยามที่ตลาดขาลงมี 2 วิธี) คือ เล่นตลาดอนุพันธ์ล่วงหน้าซื้อสัญญาขายชอร์ต) เล่น short against portfolio โดยกระทำตอนที่ราคาร่วงครั้งแรกแล้วไปช้อนที่จุดแนวรับต่ำที่สุดที่เป็นไปได้ซึ่งไม่ว่าวิธีไหนล้วนเสี่ยงทั้งสิ้นถ้าไม่คุ้นเคยเพราะอย่างไรต้องขาดทุนก่อนเสมอ

– ตลาดในยามขาลงการเล่นเกม “ขายแพงเพื่อมาซื้อถูก“ จึงสุ่มเสี่ยงมากเพราะ เราไม่มีทางรู้อนาคตล่วงหน้าไกลเกินกว่า 1 วัน (คนพูดว่ามากกว่า 1 วันคือหมอดูและหมอเดาที่โกหกตอแหลหลอกแดกคนโง่) จึงยากจะบอกว่าเหวตื้นหรือเหวลึก) การขายก่อนอาจจะเป็นการ “ขายหมู“ ได้หากว่าหุ้นเกิดรีบาวด์แรงจากปัจจัยที่ไม่ได้คาดเดา

ปัจจุบันบล็อกเทรดเฟื่องฟูบริษัทหลักทรัพย์จะทำตัวเป็นคู่สัญญาให้กับผู้ซื้อทุกคนโดยมีเงื่อนไขว่าผู้ซื้อจะต้องซื้อจำนวนสัญญา SSF เป็นจำนวนขั้นต่ำตามเกณฑ์ที่มีกำหนดขึ้นมาจากตลาดหลักทรัพย์ฯ และการจับคู่สัญญาของผู้ซื้อซึ่งเปิดทางให้เล่นยามตลาดขึ้นและลงได้โดยเฉพาะขาลงการเล่นเกมในตราสาร Single Stock Futures (SSF) ที่เมื่อเกิดปรากฏการณ์ Unwind position หรือ Force sell นั้นทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของราคาหุ้นในกระดานหลักอย่างรวดเร็ว

ข้อดีของบล็อกเทรดคือวอลุ่มตลาดโป่งพองแต่ความผันผวนที่อาจเกิดขึ้นได้ในช่วงถัดไปเพิ่มความเสี่ยงให้ราคาหุ้นบนกระดานเป็นความเสี่ยงสูงสุดเนื่องจากปริมาณสัญญาคงค้างซึ่งสูงกว่าปริมาณการซื้อขายเฉลี่ยรายวันอย่างมาก

บล็อกเทรดจึงสามารถผลิต   “นักเก็งกำไร”  และ  “นักเก็งขาดทุน”

เหตุผลเพราะเบื้องหลังของ Single Stock Future ก็คือ “Block Trade” เหตุผลเพราะคนหรือนักเก็งกำไรนั้นต่างก็อยาก “ซื้อ”  ฟิวเจอร์เพราะมีโอกาสรวย 100 ล้านบาท  แต่คนที่จะขายนั้นมีน้อยมาก  เพราะถ้าได้ก็ได้แค่ 1 ล้านบาท  แต่เวลาขาดทุนต้องจ่ายเป็น 100 ล้านบาท  ดังนั้น  โบรกเกอร์จึงต้องเข้ามา  “ขาย” ฟิวเจอร์แทน  แต่โบรกเกอร์นั้นไม่ได้มีวัตถุประสงค์ในการเก็งกำไร  เขาต้องการได้ค่าธรรมเนียมในการทำธุรกรรมการซื้อขายหุ้น  ดังนั้น  เวลาเขาขายฟิวเจอร์หุ้นตัวนั้นไปแล้ว  ในทางทฤษฎีก็คือ  เขาจะต้อง “ส่งมอบ” หุ้นตัวนั้นให้ลูกค้าเมื่อถึงเวลาซึ่งอาจจะเป็นอีก 3 เดือนข้างหน้าตามราคาที่ได้ตกลงกันไว้

ดังนั้น  เพื่อที่จะ “ปิดความเสี่ยง”  เขาก็จะเอาเงินของตนเอง  ซึ่งอาจจะมากเป็น 10 เท่าของเงินที่ได้จากลูกค้า  ไปซื้อหุ้นตัวนั้นไว้ที่ราคาในวันนั้น  ผลก็คือ  ถ้าหุ้นขึ้นและลูกค้าต้องการ “ขายฟิวเจอร์” เพื่อ  “ทำกำไร”  โบรกเกอร์ก็สามารถสั่งขายหุ้นที่ตนเองถืออยู่และเอากำไรที่ได้มาจ่ายให้แก่ลูกค้า  เช่นเดียวกัน  ถ้าหุ้นลง  และลูกค้าต้องการหรือถูกบังคับขาย  โบรกเกอร์ก็ขายหุ้นตัวนั้นและมีขาดทุนแต่ก็สามารถนำเงินค่าซื้อฟิวเจอร์ของลูกค้าที่วางมัดจำไว้มาชดเชย

ผลก็คือ  โบรกเกอร์ไม่ได้กำไรหรือขาดทุนจากการซื้อ–ขายฟิวเจอร์  แต่จะได้รายได้จากค่าคอมมิชชั่นและดอกเบี้ยที่จะคิดจากลูกค้าเนื่องจากต้องเอาเงินมาซื้อหุ้นเก็บไว้  และนี่ก็คือหลักการของบล็อกเทรด

รายได้ของบริษัทหลักทรัพย์คือส่วนที่นักเล่นบล็อกเทรดบริจาคให้โดยไม่ได้มีเจตนาเลย

บทเรียนนี้คงไม่มีใครอยากเอ่ยถึงมากนักโปรแกรมโรบอตดีกว่าสะดวกปากกว่ากันเยอะ