ยินดีต้อนรับกลุ่ม NEP Watch (1)

เป็นที่น่ายินดี ที่มีการรวมตัวของผู้ที่สนใจเรื่องพลังงานแห่งชาติ ซึ่งที่ผ่านมารัฐวิสาหกิจกลุ่มพลังงานประกอบด้วย การไฟฟ้าฝ่ายผลิต (กฟผ.) การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค (กฟภ.) การไฟฟ้านครหลวง (กฟน.) และการปิโตรเลียมแห่งประเทศไทย (ปตท.) ร่วมกับภาคเอกชนเพียงรายเดียวคือบริษัท กัลฟ์ อิเล็คทริคดีเวลอปเม้นท์ จำกัด (มหาชน) ทำการผูกขาดธุรกิจนี้อย่างเบ็ดเสร็จนับตั้งแต่ การสำรวจ การผลิตและการขาย

นายอาทิตย์ เวชกิจ นายกสมาคมพลังงานหมุนเวียนไทย (RE100) กล่าวในเวทีเสวนา “ปฏิรูปพลังงานไทย : ธรรมาภิบาลและการมีส่วนร่วม…ก้าวต่อไปอยู่ตรงไหน?” โดยเสนอให้ภาคส่วนต่าง ๆ จัดตั้งกลุ่ม “NEP Watch” เพื่อติดตาม ตรวจสอบ และผลักดันความโปร่งใสของแผนพลังงานชาติอย่างต่อเนื่อง ซึ่งขณะนี้ภาครัฐอยู่ระหว่างการจัดทำแผนพัฒนากำลังการผลิตไฟฟ้า (Power Development Plan: PDP) ฉบับใหม่  จึงเรียกร้องให้การทำแผน PDP ต้องเปิดเผยข้อมูลทุกขั้นตอน และมีการเผยแพร่รายงานการประชุมต่อสาธารณะทุกครั้ง และรับฟังเสียงประชาชนตั้งแต่ต้น เพื่อให้เป็น “แผนพลังงานของประเทศ” (National Energy Plan: NEP)

“ปัญหาพลังงาน สะท้อนชัดเจนจากความล่าช้า และไม่โปร่งใสในการจัดทำ PDP ที่ยังคงเน้นพลังงานฟอสซิล ขณะที่โรงไฟฟ้าหมุนเวียนจำนวนมากไม่สามารถเชื่อมกับสายส่งได้ ทำให้เกิด “กับดักไฟไม่พอ” โดยเฉพาะในพื้นที่เศรษฐกิจสำคัญอย่าง EEC ทุกวันนี้ประเทศไทยขาดธรรมาภิบาลอย่างมากในด้านพลังงาน จนทำให้ค่าไฟแพง เราสร้างโรงไฟฟ้าจำนวนมากที่ไม่ได้เดินเครื่องผลิต แต่ประชาชนยังต้องจ่ายเงิน ขณะที่เศรษฐกิจกลับชะลอตัว เพราะรัฐอ้างว่าไฟฟ้าไม่เพียงพอในการให้บริการแก่ภาคอุตสาหกรรม เป็นไปได้อย่างไร” นายอาทิตย์ ตั้งคำถาม

ผศ.ประสาท มีแต้ม อนุกรรมการด้านบริการสาธารณะ พลังงานและสิ่งแวดล้อม สภาผู้บริโภค เปิดเผยว่า ตลอด 3 ทศวรรษที่ผ่านมา ประเทศไทยเผชิญความเปราะบางด้านพลังงานอย่างต่อเนื่อง ทั้งการนำเข้าพลังงานเพิ่มขึ้นจาก 2.7% ของ GDP เมื่อปี 2536 เป็น 10% ในปี 2566 และความสามารถพึ่งพาตนเองด้านพลังงานลดจาก 75% เหลือเพียง 32% โดยเฉพาะช่วงวิกฤตสงครามรัสเซีย-ยูเครน ตัวเลขลดลงเหลือ 16% ขณะที่สัดส่วนหนี้ครัวเรือนต่อ GDP พุ่งสูงขึ้นอย่างมาก จาก 41% ในปี 2536 เพิ่มเป็น 92% ในปี 2566 ส่วนหนึ่งเป็นเพราะคนไทยแบกค่าไฟแพงมาก

“โครงสร้างการผลิตไฟฟ้าของไทย ยังพึ่งพาก๊าซธรรมชาติ และถ่านหินสูง ขณะที่พลังงานหมุนเวียน มีเพียง 5% ต่ำกว่าเวียดนามที่ผลิตได้ถึง 28% และยิ่งตอกย้ำปัญหาความเหลื่อมล้ำ ค่าไฟแพง และความเสี่ยงจากโลกร้อน ที่จะกระทบต่อรายได้ประชาชนในระยะยาว และไทยจะกระทบหนักกว่าประเทศอื่น” 

น.ส.ชื่นชม สง่าราศี กรีเซน นักวิชาการอิสระด้านไฟฟ้า ระบุว่า โครงสร้างพลังงานของไทย ถูกผูกขาดโดยกลุ่มทุนพลังงานและรัฐวิสาหกิจขนาดใหญ่ ตั้งแต่ยุคของทักษิณ ชินวัตร เป็นนายกรัฐมนตรี ที่มีการแปรรูปรัฐวิสาหกิจเข้าจดทะเบียนในตลาดหลักทรัพย์ฯ ซึ่งถือเป็นการลดทอนอำนาจของฝ่ายราชการ และนำอำนาจรัฐไปแสวงหาผลกำไรทางธุรกิจ การที่รัฐบาลมีสิทธิกำหนดราคาหุ้น ปตท.ได้ ถือเป็นรูปแบบหนึ่งของ “การทุจริตทางนโยบาย” (Policy Corruption) และเป็นจุดเริ่มต้นของปัญหาธรรมาภิบาลที่ส่งผลสืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน  กลุ่มทุนขนาดใหญ่ในภาคพลังงาน มีอำนาจฝังรากลึกจนกลายเป็น “Deep State” ซึ่งหมายถึงการที่มีกลุ่มอำนาจใดอำนาจหนึ่งดำเนินการอยู่เบื้องหลังรัฐ สามารถแทรกแซงกลไกทางการเมือง และนโยบายสาธารณะ ส่งผลกระทบต่อโอกาสของผู้ประกอบการรายใหม่ โดยเฉพาะธุรกิจพลังงานหมุนเวียน แม้ว่าต้นทุนการผลิตพลังงานสะอาดจะถูกลง จนผู้ประกอบการรายเล็กสามารถแข่งขันได้ แต่กลับถูกกีดกันหรือบดบังโดยทุนใหญ่   กลุ่มทุนพลังงาน และข้าราชการ ที่สมยอมผลประโยชน์กับการเมือง

น.ส.สฤณี อาชวานันทกุล นักวิชาการอิสระด้านการเงิน ได้เสนอ 5 แนวทางในการปฏิรูปพลังงาน คือ 1. แผน PDP ต้องเชื่อมโยงกับกฎหมายโลกร้อน และพันธสัญญานานาชาติ 2. เปิดให้ประชาชนมีส่วนร่วมอย่างแท้จริง 3. ใช้สิทธิทางกฎหมายฟ้องร้อง กกพ. หากละเลยหน้าที่ในการปกป้องสิทธิผู้ใช้ไฟ และส่งเสริมความเป็นธรรมในการแข่งขัน 4. ป้องกันการฟ้องปิดปากของกลุ่มทุน และ 5. ผลักดันให้ กกพ.เป็นองค์กรอิสระอย่างแท้จริง

วิษณุ โชลิตกุล