“อนุสรณ์” ถอด 5 ฉากทัศน์ “ภาษีทรัมป์” ชี้ความไม่แน่นอน กดดันไทย–เสี่ยงส่งออก

รศ.ดร.อนุสรณ์ ธรรมใจ คณบดีคณะเศรษฐศาสตร์ และผู้อำนวยการศูนย์วิจัยเศรษฐกิจดิจิทัล การลงทุนและการค้าระหว่างประเทศ (DEIIT) มหาวิทยาลัยหอการค้าไทย เปิดเผยว่า ศาลสูงสหรัฐอเมริกา กำลังอยู่ในระหว่างการพิจารณาว่า รัฐบาลนายโดนัลด์ ทรัมป์ ประธานาธิบดีสหรัฐฯ ใช้อำนาจตามกฎหมาย IEEPA (International Emergency Economic Powers Act) ในการเก็บภาษีนำเข้าเกินกว่าที่กฎหมายให้อำนาจหรือไม่ โดยคำตัดสินคาดว่า จะออกมาก่อนเดือนมิถุนายนปี 2569 ส่งผลให้ภาวะการค้าโลกและธุรกิจระหว่างประเทศยังอยู่ในภาวะไม่แน่นอน ผู้ส่งออกในหลายประเทศรวมถึงผู้นำเข้าของสหรัฐฯ ยังคงต้องเสียภาษีตามอัตราเดิมไปก่อนจนกว่าศาลจะชี้ขาด

ฉากทัศน์แรก ศาลสูงตัดสินว่า ภาษีทรัมป์ทำเกินอำนาจของกฎหมาย สถานการณ์การค้าโลกดีขึ้น สงครามการค้าเบาลง ตลาดการเงินตอบสนองทางบวก สหรัฐฯขาดดุลงบประมาณเพิ่ม ขาดดุลการค้าเพิ่ม ดอลลาร์อ่อนค่า

ฉากทัศน์ที่สอง ศาลสูงตัดสินว่า ภาษีทรัมป์ทำเกินอำนาจของกฎหมาย โดยรัฐบาลทรัมป์หาช่องทางอื่น ๆ ทางกฎหมายในการเก็บภาษีนำเข้าแทน ผลกระทบต่อการค้าโลกและตลาดการเงินยังไม่ชัดเจน

ฉากทัศน์ที่สาม ศาลสูงตัดสินว่า ภาษีทรัมป์สามารถดำเนินการได้อย่างเต็มที่ ความเสี่ยงและความไม่แน่นอนต่อระบบการค้าโลกและตลาดการเงินโลกดำรงอยู่ต่อไปอีก 3 ปี ตลาดการเงินและนักลงทุนอาจตื่นตระหนก ตลาดหุ้นอาจปรับฐานลงแรงได้

ฉากทัศน์ที่สี่ ศาลสูงตัดสินว่า ภาษีทรัมป์สามารถดำเนินการได้อย่างมีเงื่อนไข ความตึงเครียดทางการค้าอาจคลายตัวลงระดับหนึ่ง และต้องประเมินว่าเงื่อนไขต่าง ๆ จะส่งผลกระทบต่อเศรษฐกิจการค้าแตกต่างไปจากข้อตกลงภาษีเดิมอย่างไรบ้าง

ฉากทัศน์ที่ห้า ศาลสูงตัดสินว่าภาษีทรัมป์ไม่สามารถดำเนินการได้ และให้คืนภาษีให้กับผู้เสียนำเข้าก่อนหน้านี้ในทันที กระทบต่อค่าเงินดอลลาร์แรง เกิดปัญหาการบริหารงบประมาณของรัฐ

รศ.ดร.อนุสรณ์ อธิบายว่า ก่อนหน้านี้ศาลอุทธรณ์กลางสหรัฐฯ ได้วินิจฉัยว่า คำสั่งขึ้นภาษีนำเข้าของประธานาธิบดีทรัมป์ถือเป็นการใช้อำนาจเกินขอบเขตที่กฎหมายให้อำนาจไว้ และขัดหลักการแบ่งแยกอำนาจระหว่างฝ่ายบริหารและฝ่ายนิติบัญญัติ หากศาลสูงสุดมีคำพิพากษายืนตามคำวินิจฉัยดังกล่าว คำสั่งตั้งกำแพงภาษีตอบโต้ทางการค้าต่อสินค้านำเข้าจากหลายประเทศจะถูกยกเลิกทั้งหมด

สำหรับผลกระทบหากมาตรการตาม IEEPA ปี 1977 ถูกยกเลิกทั้งหมด ผู้นำเข้าที่เคยเสียภาษีสามารถเรียกคืนเงินจากรัฐบาลสหรัฐฯ ได้ มาตรการกีดกันการค้าของสหรัฐฯ จะผ่อนคลายลง ซึ่งจะเป็นผลดีต่ออัตราขยายตัวของเศรษฐกิจโลก การค้าโลก รวมถึงภาคส่งออกของไทย อย่างไรก็ดี รัฐบาลทรัมป์ยังยืนยันเดินหน้านโยบายการกีดกันการค้าโดยใช้กฎหมายอื่น ซึ่งเพิ่มความไม่แน่นอนต่อการเจรจาการค้าและภาษีระหว่างประเทศ

รศ.ดร.อนุสรณ์ คาดการณ์ด้วยว่า แม้กำแพงภาษีบางส่วนอาจถูกยกเลิก แต่รัฐบาลทรัมป์มีแนวโน้มเดินหน้ามาตรการกีดกันการค้าผ่านกระบวนการรัฐสภาเพื่อแก้ปัญหาดุลการค้า แต่อัตราภาษีอาจไม่สูงเท่าเดิม และกระบวนการมีแนวโน้มล่าช้าขึ้นจากความเป็นไปได้ที่พรรครีพับลิกันอาจแพ้เลือกตั้งกลางเทอม นอกจากนี้ความพยายามเปลี่ยนระบบการค้าโลกจาก Rule-based เป็น Deal-based อาจเผชิญอุปสรรคเพิ่ม ขณะที่กลไกการถ่วงดุลจากศาลต่อฝ่ายบริหารอาจช่วยชะลอภาวะแตกขั้วของโลกาภิวัตน์

ความขัดแย้งไทย–กัมพูชากดดันไทยเพิ่ม

รศ.ดร.อนุสรณ์ ยังระบุว่า สถานการณ์ความขัดแย้งชายแดนไทย–กัมพูชาที่ปะทุจากการไม่ปฏิบัติตามปฏิญญาสันติภาพของกัมพูชาและการลอบวางทุ่นระเบิดใหม่ ส่งผลให้รัฐบาลไทยต้องระงับข้อตกลงด้านสันติภาพ และถูกสหรัฐฯ ใช้การเจรจาการค้าไทย–สหรัฐฯ เป็นเครื่องมือกดดันเพิ่มเติม สร้างความเสี่ยงต่อภาคส่งออกและเพิ่มความไม่แน่นอนต่อเศรษฐกิจไทย หากความตึงเครียดยกระดับเป็นความรุนแรงหรือสงครามชายแดน จะสร้างความเสียหายต่อชีวิต ทรัพย์สิน และกิจกรรมเศรษฐกิจของทั้งสองประเทศอย่างหลีกเลี่ยงไม่ได้

รศ.ดร.อนุสรณ์ เห็นว่า การแก้ไขสถานการณ์ควรยึดแนวทางการทูตและการเมืองเป็นหลัก มากกว่าการระงับปฏิญญา เนื่องจากปฏิญญาดังกล่าวมีบทบาทสำคัญต่อการแก้ปัญหาอาชญากรรมไซเบอร์และขบวนการสแกมเมอร์ในกัมพูชา ซึ่งเป็นภัยต่อความมั่นคงทางเศรษฐกิจไทย

ในด้านการลงทุน รศ.ดร.อนุสรณ์ ระบุว่า การลงทุนของกลุ่มทุนไทยในกัมพูชาหดตัวลงอย่างชัดเจน การค้าชายแดนหยุดชะงัก ขณะที่ FDI โลกหดตัวต่อเนื่องสองปีจากความขัดแย้งภูมิรัฐศาสตร์และสงครามการค้า แต่ FDI ในอาเซียนยังขยายตัวเป็นบวกกว่า 2.25 แสนล้านดอลลาร์ เพราะภูมิภาคยังถูกมองว่ามีเสถียรภาพสูงกว่าเมื่อเทียบกับภูมิภาคอื่น หากความขัดแย้งไทย–กัมพูชายืดเยื้อ ปัจจัยบวกนี้อาจลดลง

นอกจากนี้ FDI โลกยังมุ่งสู่อุตสาหกรรมอนาคต เช่น โครงสร้างพื้นฐานปัญญาประดิษฐ์ ศูนย์ข้อมูล เซมิคอนดักเตอร์ รถยนต์ไฟฟ้า และพลังงานสะอาด ซึ่งแม้ต้องใช้เงินลงทุนสูงและเทคโนโลยีเข้มข้น แต่กลับมีการจ้างงานน้อย ส่งผลให้แรงงานไทยรุ่นใหม่เผชิญภาวะว่างงานเพิ่มขึ้น