“ดร.สนธิ” ห่วง MOU เปิดทางต่างชาติสำรวจ “แรร์เอิร์ธ” อ่าวไทย ชี้ข้อมูลสำรองยังไม่แน่ชัด
ดร.สนธิ คชวัฒน์ นักวิชาการสิ่งแวดล้อม ชี้ไทยยังไม่พร้อมทำเหมืองแร่หายาก ห่วง MOU ไทย–สหรัฐฯ อาจเปิดทางต่างชาติสำรวจในอ่าวไทย เตือนรัฐต้องมีหลักเกณฑ์สิ่งแวดล้อมรองรับ ขณะ เลขาฯ กฤษฎีกา ยืนยัน ก่อนนายกฯ เซ็น MOU ได้ผ่านการพิจารณาในที่ประชุมครม.นัดพิเศษแล้ว
ผู้สื่อข่าวรายงานว่า วันนี้ (28 ต.ค.68) ดร.สนธิ คชวัฒน์ นักวิชาการด้านสิ่งแวดล้อมและสุขภาพ ชมรมนักวิชาการสิ่งแวดล้อมไทย เปิดเผยในรายการ “เจาะลึกทั่วไทย Inside Thailand” ถึงกรณีบันทึกความเข้าใจ (MOU) ด้านแร่หายาก หรือ แรร์เอิร์ธ (Rare Earth) ระหว่างไทยกับสหรัฐอเมริกา ว่า ตัวเลขปริมาณสำรองแร่หายากในประเทศไทยที่ระบุว่ามีประมาณ 4,500 ตัน นั้น “อาจยังไม่ชัดเจน” และเป็นเพียงการประเมินเบื้องต้นเท่านั้น
“เท่าที่ผมดูข้อมูลจากกรมทรัพยากรธรณี ไทยมีการสำรวจแล้ว พบแหล่งแร่หายากมากในหลายพื้นที่ ทั้ง เชียงราย ชุมพร สุราษฎร์ธานี อุทัยธานี สุพรรณบุรี กาญจนบุรี ระนอง และในอ่าวไทยด้วย… แต่ตัวเลขยังไม่ชัดเจน คาดว่าประมาณการหลักหมื่นตัน” ดร.สนธิ กล่าว
ทั้งนี้ ในปี 2567 ไทยส่งออกแร่หายาก 13,000 ตัน อยู่อันดับ 4 ของโลก โดยเป็นการส่งออกจากโรงแต่งแร่ในจังหวัดนครราชสีมา ไม่ใช่การขุดเหมืองโดยตรง เนื่องจากประเทศไทยยังไม่มีการทำเหมืองแร่หายากจริง
นักวิชาการสิ่งแวดล้อม มองว่า สหรัฐฯ มาทำ MOU ฉบับนี้ เพราะรู้ว่าไทยผลิตและขายแร่หายากไปยังจีนและออสเตรเลียค่อนข้างมาก จึงมองว่าอาจมี “hidden agenda” แฝงอยู่ เพื่อเข้ามาสำรวจพื้นที่ และภายหลังอาจขอทำเหมืองแร่ด้วย โดยเฉพาะในอ่าวไทย ซึ่งยังไม่ทราบแน่ชัดว่ามีปริมาณมากน้อยเพียงใด ซึ่งแหล่งแร่หายากใต้ทะเล ที่ออสเตรเลียก็เจอ มีบางส่วน
ดร.สนธิ ยังกล่าวว่า แรร์เอิร์ธแม้อยู่ในเปลือกโลกทั่วไป ไม่ได้หายากเท่าชื่อ แต่มีความเข้มข้นต่ำ การสกัดจึงมีต้นทุนสูง และมักก่อให้เกิดผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อมอย่างรุนแรง แร่หายากมีกัมมันภาพรังสี เช่น โพแทสเซียม ยูเรเนียม ปนเปื้อนอยู่
เมื่อถามถึงกรณีที่สหรัฐฯ อาจต้องการใช้ไทยเป็นประตูสู่เหมืองแร่หายากในเมียนมา (พม่า) นักวิชาการสิ่งแวดล้อมตอบว่า “อันนี้ก็เป็นส่วนหนึ่ง” พร้อมระบุว่า ขณะนี้สหรัฐฯ ไม่ได้ลงนามเฉพาะกับไทย แต่ได้ลงนามความร่วมมือกับ 4 ประเทศในอาเซียน ได้แก่ ฟิลิปปินส์ เวียดนาม อินโดนีเซีย และไทย โดยเมียนมามีแร่หายากมากเป็นอันดับ 3 ของโลก ขณะที่จีนมีมากที่สุดเป็นอันดับหนึ่ง
ดร.สนธิ เตือนว่า หากในอนาคตมีการสำรวจพบแหล่งแร่จำนวนมากในไทย หน่วยงานที่เกี่ยวข้อง เช่น กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ รวมถึงกรมทรัพยากรธรณี ต้องมีหลักเกณฑ์การทำเหมืองแร่ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อมชัดเจน ไม่ควรปล่อยให้ต่างชาติกำหนดเงื่อนไขเอง
“MOU ฉบับนี้ ต้องเปิดโอกาสให้สหรัฐฯ เข้ามาสำรวจ ถ้าสำรวจเจอต้องให้สัมปทานและให้ก่อน… ประเด็นคือ ถ้าสหรัฐฯ เจอแหล่งแร่จำนวนมากในไทย แล้วเขาขอสัมปทาน คำถามคือว่า กรมอุตสาหกรรมพื้นฐานและการเหมืองแร่ กรมทรัพยากรธรณี มีเตรียมหลักการ หลักเกณฑ์อะไรหรือไม่ ในการทำเหมืองแร่ที่เป็นมิตรต่อสิ่งแวดล้อม ไม่ใช่ให้สัมปทาน 20–30 ปี แบบนี้ไม่ได้”
ด้านผลกระทบต่อสิ่งแวดล้อม นักวิชาการสิ่งแวดล้อมรายนี้ ยกตัวอย่างกรณีเมียนมา ที่ใช้วิธีเปิดหน้าดิน ระเบิดหิน แล้วฉีดสารเคมี เช่น แอมโมเนียมซัลเฟต เพื่อชะล้างแร่โลหะ ทำให้สารเคมีปนเปื้อนลงสู่แหล่งน้ำใต้ดินและผิวดิน ลามมาถึงแม่น้ำลวก แม่สาย และแม่น้ำกกในฝั่งไทย สารหนูและโลหะหนักต่าง ๆ ไหลเข้ามา ถ้าเราไม่เตรียมมาตรฐานไว้ จะควบคุมไม่ได้
ดร.สนธิ ย้ำว่า ประเทศที่ทำเหมืองแร่หายากอย่างแคนาดาและออสเตรเลีย มีระบบปิด และมีระบบบำบัดน้ำเสียที่รัดกุม ขณะที่ไทยยังไม่มีเทคโนโลยีและประสบการณ์ด้านนี้ “กลัวว่าจะเลือกใช้กระบวนการผลิตต้นทุนต่ำ สูบขึ้นมาแยกในระบบเปิด ทำให้มีของเหลวออกสู่ธรรมชาติ ไทยไม่มีเทคโนโลยี เพราะไม่เคยทำแร่หายาก ที่ผ่านมา ก็ไม่ทำ”
ด้านนายปกรณ์ นิลประพันธ์ เลขาธิการคณะกรรมการกฤษฎีกา กล่าวว่า MOU ดังกล่าวเคยนำเข้าพิจารณาในที่ประชุม ครม. นัดพิเศษแล้ว เมื่อวันที่ 23 ตุลาคม 2568 มีการพิจารณาอย่างละเอียด โดยกระทรวงการต่างประเทศดูแลถ้อยคำและความสัมพันธ์ระหว่างประเทศ ส่วนกฤษฎีกาดูในประเด็นกฎหมาย เราตรวจครบในทุกมิติ
ผู้สื่อข่าวรายงานเพิ่มเติมว่า ล่าสุด ประธานาธิบดีโดนัลด์ ทรัมป์ ของสหรัฐฯ ได้เข้าพบ นางซานาเอะ ทาคาอิจิ นายกรัฐมนตรีคนใหม่ของญี่ปุ่น ทั้งสองได้ลงนามในข้อตกลงว่าด้วยการรักษาความมั่นคงด้านอุปทานแร่ธาตุสำคัญและแรร์เอิร์ธ โดยเห็นพ้องจะสนับสนุนห่วงโซ่อุปทานแร่ทั้งในรูปวัตถุดิบและแปรรูป ซึ่งมีความจำเป็นต่ออุตสาหกรรมของทั้งสองประเทศ
อ่านข่าวที่เกี่ยวข้อง :
“อนุทิน” ยัน MOU “แรร์เอิร์ธ“ ไม่ผูกพันทางกฎหมาย พร้อมยกเลิกหากไทยเสียประโยชน์